Borsa, Forex ve VİOP gibi finansal piyasalarda yatırım yaparken, genellikle işlemler aracı kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Aracı kurumlar, yatırımcıların doğru zamanda doğru oranlarda yatırım yapmaları için büyük bir öneme sahiptir. Özellikle deneyimsiz yatırımcılar için aracı kurumlar, doğru yatırım kararları vermenin daha kolay bir yoludur. Dolayısıyla, borsada önemli bir rol oynayan aracı kurumlar tam olarak nedir?
Aracı kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından sermaye piyasası işlemlerini yürütmek üzere yetkilendirilmiş anonim şirketlerdir. Ayrıca, menkul kıymetlerin alım satım işlemlerinde yatırımcıları temsil eden şirketler de aracı kurum olarak adlandırılır.
Borsada işlem yapan yatırımcılar için, ikinci grup aracılık hizmetleri oldukça önemlidir ve bu grup borsa üyeleri olarak tanımlanır. Türkiye’deki düzenlemelere göre, aracılık faaliyetleri ve aracı kurumlar SPK tarafından Seri: V No: 46 Tebliğ ile düzenlenmektedir.
Bu düzenlemeye göre, kurumlar, Sermaye Piyasası Kanunu madde 30/1’de belirtilen en az bir faaliyeti yürütmek için yetki belgesi alabilen kurumlar ve bankalar olarak tanımlanmaktadır. Ancak, sermaye piyasası mevzuatında, kurumların anonim şirket şeklinde kurulmuş olması ve bankalar haricinde olan kuruluşları kapsadığı belirtilir. Yetki belgesi, SPK tarafından belirlenen aracılık faaliyetlerini uygun şekilde uygulayan ve mevzuata uygun olarak işlem yapan kurumlara verilir.
Aracı kurumlarla ilgili başka bir önemli detay da dağılımdır. Aracı kurum dağılımı, borsada faaliyet gösteren kurumların alım satım hareketlerini gösteren verilere denir. Takas analizlerinde, aracı kurum takas dağılımı olarak da bilinir. Bu verilerin doğru şekilde yorumlanması önemlidir.
Aracı kurumların faaliyetleri şu şekilde sıralanabilir:
Borsadaki kurumların görev ve yetkileri oldukça geniş kapsamlıdır. Birikimlerinizi doğru bir şekilde yönlendirmek için tercih ettiğiniz aracı kuruma güven duymalı ve işlemlerinizi birlikte yürütmelisiniz.
Aracı kurumlar, borsa ve yatırımcı arasında bir bağlantı görevi görebilirler. Gerektiğinde yatırımcıları bilgilendirme görevlerinin yanı sıra diğer işlevleri de vardır. Bu yazıda, kurumların borsadaki ve diğer alanlardaki görev ve yetkilerine değineceğiz.
Ayrıca yatırım fonu nedir yazımıza da göz atmayı düşünebilirsiniz.
Aracı kurumların faaliyet gösterebilmeleri için belli şartları yerine getirmeleri gerekmektedir. İlk olarak, kurumların anonim şirket statüsünde olmaları ve belirli bir ödenmiş sermayeye sahip olmaları gerekmektedir.
Bunun yanı sıra, aracılık yapan kurumların kurulabilmesi için diğer önemli koşullar şunlardır:
Borsa piyasasında birikimlerini değerlendirmek isteyen yatırımcılar için aracı kurum seçimi son derece önemlidir. Seçilen aracı kurumun yasal olarak faaliyet gösterdiğinden emin olunmalı ve uygun yetki belgelerine sahip olması gerekmektedir. Ayrıca, yatırımcıya en avantajlı imkanları sunmalı ve düşük komisyon ücretleri talep etmelidir.
ürkiye’de aracılık faaliyetlerinin düzenlenmesiyle ilgili olarak, sermaye piyasasında aracılık faaliyetleri, sermaye piyasası araçlarının ticari amaçla, bir başkasının hesabına, kendi hesabına veya başkasının hesabına alım-satımını kapsar.
Bu tür aracılık faaliyetlerini yapmak sadece Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi sahibi kurumlar tarafından yasal olarak gerçekleştirilebilir.
Aracılık faaliyetleri, düzenlemelere göre aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilebilir:
Daha önce çıkarılmış ancak ilk defa kamuya arz edilecek olan sermaye piyasası araçlarının halka arzı birincil piyasa işlemlerinden biridir. Halka arza aracılık işlemleri iki şekilde gerçekleştirilir: “en iyi gayret” aracılığı ve “yüklenimli” aracılık.
En iyi gayret aracılığı, kayıt altına alınan sermaye piyasası araçlarının ilgili belgelerinde belirtilen süre içerisinde satılmasını ve satılmayan kısmının ya iade edilmesini ya da önceden belirtilen üçüncü şahıslara satılmasını ifade eder.
Yüklenimli aracılık ise kayıt altına alınmış sermaye piyasası araçlarının halka arz edilerek satılmasını ve satılmayan kısmının tamamının, satış bitiminde nakden ödenerek satın alınmasını içerir. Bu sürece “bakiye yüklenimi” denir. Ayrıca, tamamının önceden ödenmesi şartıyla halka arz edilen tüm sermaye piyasası araçlarının satın alınmasını da kapsar ve buna “tümünü yüklenim” denir.
Alım-satım aracılığı, önceden çıkarılmış olan sermaye piyasası araçlarının borsa içinde veya dışındaki ikincil piyasada alım-satım işlemlerini kapsar. Daha önce çıkarılmış olan sermaye piyasası araçlarının borsalarda ilk defa alım-satım işlemlerine açılması da halka arza aracılık işlemleri kapsamında değerlendirilir.
Alım-satım aracılığı faaliyetlerinde, müşteri ile kurum arasında genel bir sözleşme imzalanır ve müşterinin emirleri sözleşmenin imzalanmasından sonra kabul edilir.
Kurumlar, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alarak belirlenen koşullar çerçevesinde borsada işlem gören/görmeyen hisse senetleriyle ilgili işlem yapabilirler.
Yatırım işlemleri için aracı kurum olmadan hareket edemezsiniz. Piyasaya al-sat emirleri ileten organ aracılık kurumu olarak belirlenir. Bu nedenle, yatırımla ilgili her adımda kurumun rolü büyük önem taşır.
Aracı kurumlar, yatırımcıların işlemlerini kolaylaştırır. Alım-satım işlemlerinde danışmanlık hizmeti sunar ve karşılığında komisyon alır. Bu sebeple, uygun fiyatlı bir aracılık faaliyeti sunan kurumu seçmenizi öneririz. Ayrıca, deneyimsiz bir yatırımcıysanız, yanlış kararlar vermekten kaçınmak için aracı kurumun önemini vurgulamakta fayda vardır.
Aracı kurum ücretleri, seçilen aracı kurumun politikalarına göre farklılık göstermektedir. Her aracı kurumda farklı bir ücret yapısı vardır. Benzer şekilde aracı kurum olarak hizmet veren bankalarda da bu ücretler değişebilir. Ücretler, hisse sayısına bağlı olarak ya da işlem hacmi bazında belirlenmektedir.
Aracı kurumlar, bu hizmeti sağlayabilmek için çeşitli yasal gereklilikleri yerine getirmek zorundadır. Gerekli yükümlülüklerini yerine getiren kurumlar, SPK tarafından yetkilendirilerek aracılık hizmeti sunarlar. Dolayısıyla “Aracı kurum güvenilir mi?” sorusunun cevabı, yetki belgesinde saklıdır. SPK tarafından yetkilendirilmiş aracı kurumlar, her zaman güvenilirdir. Ancak bu güven, her yatırım işleminizden kâr elde edebileceğiniz anlamına gelmez. Aracı bir kuruma mali bilgi ve uzmanlık konusunda güvenmek istiyorsanız, iyi bir araştırma yaparak doğru bir aracı kurum seçmeli ya da aracı kurum tavsiyelerine başvurmalısınız.
Aracı kurumlarla işlem yaparken “Aracı kurum batarsa ne olur?” sorusu akla gelebilir. Aracı kurum, size sadece aracılık hizmeti sağladığı için kurumun batması durumunda maddi kayıp yaşamanız söz konusu değildir. Satın aldığınız bir hisse senedi ya da fon, Merkezi Kayıt İstanbul adı verilen bir sistemde kayıt altında tutulur. Bu kayıt sizin adınıza açılır ve aracı kurum ile hiçbir bağlantısı yoktur. Dolayısıyla aracı kurum battığında bile sahip olduğunuz hisseler kaybolmaz.
Anasayfa
Canlı Borsa
Borsa
Döviz Kurları
Altın
Hisse Senetleri
Endeksler
Kripto Paralar
Döviz Hesaplama
Döviz Çevirici
Kredi Arama
Finansaliz
News
